سخنان جاویدان 1

شاه را بر ملت امتیازی نیست.
(قسمت اول)

در یکی از روزهای جنگ صفین موقعی که امیرالمومنین نیروهای خود را به صف کرده بود این خطابه را در مقابل هزاران دیده ی مشتاق ایراد فرمود:

حق, کلمه ای گرانبها و سنگین است و هر قدر تلخ و زننده باشد به نتیجه شیرین تری میرسد.
حق, در نظر رادمردان از فضای آسمان و زمین وسیعتر است ولی چشمان ناپاک و کوتاه بین آن را مانند سوراخ سوزان تنگ و باریک می بینند.
حق, در عالم اندیشه و خیال مانند آب زلال صاف و سهل است, ولی وای بر آن روز که به مرحله عمل قدم گذارد, چقدر دشوار و سخت ایفا میشود.

خداوند متعال نخست بین خود و جهانیان حقی بر اصل مساوات و برابری برقرار کرده و امضا فرمود که: حق من بربندگان اطاعت و عبادتست و حق بندگان بر من نعمت و بهشت جاودان, سپس در میان بندگان حقوق فردی و اجتماعی مقرر داشت که بنیان حیات ملل بر پایه ی آن استوار است.
ولی در مدار ملیت و اجتماع دو حق را مانند محور کار گذاشت که چرخهای زندگی فقط به فشار این دو حق بزرگ گردش میکند و آن حق شاه و عق رعیت است که اگر اندک رخنه ای در اساس این دو پایه ی بزرگ شکست افکند, کاخ معیشت و حیات از سر واژگون گشته و جهان در پرتگاه نیستی سقوط مینماید. و همانطور که حق آفریدگار بزرگ با بندگانش مساوی است, حق شاخ و ملت هم مانند دو کفه ی ترازوی حساس و عادل, اندک تفاوت از هم ندارند و درست مساوی و برابرند.
حقوقی را که پادشاه باید درباره ی ملت ایفا کند, دادگستری و جستجو از احوال مظلوم و انتقام از ظالم است و نیز مدیونست که در تمام شئون زندگی با تمام طبقات رعیت مساوی و معادل باشد.
در مقابل, ملت وظیفه دارد که از کردار پسندیده سلطان خود حسن استقبال بعمل آورد و در انجام هر سنت و قاعده ای که خداوند_و نه حاکم_ آن را پسندیده و بحال اجتماع سودمند است با فداکاری و ایمان دامن برکمر زند. و در پند و نصیحت به توده ی عوام و جوانانی که به مقتضای غرور و غریزه خود در هتک حرمت اجتماع خودسرند, لحظه ای فروگذار ننماید.
آری, نصیحت کند و پند و اندرز دهند زیرا کلمات پندآمیز وقتی که از احساسات پاک و سودای قلب تراوش کند و به نیروی نطق آتشین و سخنرانی گرم تجهیز گردد از شمشیر برنده تر و از تیر نافذتر خواهد بود.
بندگان هرچه در ادای شکر خداوند مبالغه و جدیت کنند از عهده یک از هزار آن نیز نتوانند برآمد.
اما هدایت طبقات ملت به تقوی و پرهیزگاری و راهنمایی شاه در مسائل کشور که به منظور رفع اختلاف و خاموش کردن شعله های آشوب و هرج و مرج بعمل می آید, میتوان گفت که بزرگترین قسمت از سپاس خداوند را ادا میکند. زیرا امر به معروف و نهی منکر در شئون دینی و اختماعی نقطه حساس و با اهمیت را تشکیل میدهند. تعجب مکنید که چگونه ملت حق دارد پادشاه خویش را نصیحت کند؟! چگونه میتواند صاحب تاج و تخت را از لغزش باز دارد؟!
آری, خوب میتواند, هر که را شما در فضیلت و اخلاق به حد نهایی مشاهده می کنید باز هم از کمک کردن اندرزگویان بی نیاز نیست و آنرا که بسیار کوچک و ناچیز میدانید ممکن است روزی اندیشه و فکرش ملتی را از خطر نجات دهد.
اما در صورتی که شاه بر رعیت دست ستم دراز کند و رعیت هم از نادرستی و پستی پیشوایش استفاده کند طبقات نیرومند و قوی بیچارگان را در هم شکنند. چیزی نمیگذرد که کشور ویران میشود و دشمنان زبردست که تا آن روز در پشت حصار عدل سرگردان بوده و یارای تعدی نداشتند هم در این موقع بر آن توده هجوم آورده یکباره به حیات استقلال و ملیت کشوری خاتمه دهند و کاخهای آسمان خراش و قلعه های محکم را با خاک سیاه یکسان نمایند. در این موقع سیلاب بلا سرازیر شده طوفان حوادث از چهار طرف آن اجتماع را مانند پر مرغی سبک و ناچیز به بازی خواهد گرفت. احکام الهی از برنامه زندگی آنها محو خواهد شد نسل و ﻧﮋاد آنان برق آسا رو به انحطاط خواهد رفت مردان پاک دامن خانه نشین خواهندشد و عناصر رذل و نانجیب زمام توده را به دست خواهند گرفت. و چنان در گرداب معصیت و در عین حال نکبت و بدبختی فرو خواهند افتاد که همه چیز حتی خدا را هم فراموش خواهند کرد و از برکت هر نعمت محروم خواهند بود.